Floor van Dijck

Vergeet de scooter of de bus; wie zich snel door de stad wil verplaatsen, rijdt een longboard of een fixie. Het bovenmaatse skateboard en de racefiets zonder remmen waaiden over uit Amerika. Het zijn niet alleen handige vervoermiddelen, je kunt er ook mooie trucs op doen.

Fixies en single speed
Fixed gear vindt zijn oorsprong in de verenigde Staten, in de scene van de fietskoeriers. In jaren ‘70 de kwamen New Yorkse koeriers op het idee om in plaats van gewone racefietsen baanwielrenfietsen in de stad te gebruiken. Snel, wendbaar, licht en in die tijd goedkoop te koop bij de kringloop. Bij fietskoeriers verslijt de fiets heel snel, met name de remmen. Dat gaf baanwielrenfietsen een interessant voordeel; ze hebben namelijk geen rem, maar een vastzittende trapas, zonder ‘freewheel’, het mechanisme dat ervoor zorgt dat het wiel doordraait als je stopt met trappen. Dus als het wiel draait moeten je voeten ook doordraaien. Vandaar de naam: naam fixed gear. Stoppen doe je door te slippen. De baanfietsen zijn ook te koop met freewheel en remmen onder de naam single speed.
Inmiddels rijden lang niet meer alleen de fietskoeriers op een fixed gear- of single speedfiets.

Hipsters, creatievelingen, maar ook zakenmannen: de uitgeklede racefiets zonder versnellingen en draaiende onderdelen is mateloos populair. De simpelheid zorgt ervoor dat hij makkelijk schoon te houden, te onderhouden, te repareren en ook te bouwen is. Ook zijn de fietsen elegant om te zien, wat de fiets een mode-object maakt.

‘Fish’ is een fixed gearrijder van het eerste uur. Hij werkte jarenlang als fietskoerier en repareert en verkoopt nu racefietsen met en zonder rem bij Kaptein’s Fix Meisters, een gespecialiseerde fietsenwinkel in Amsterdam. ‘Hoeveel single speeders er in Nederland zijn is moeilijk te zeggen, maar ik zie dat veel mensen hun oude gazelle aan de kant gaan zetten en een snellere single speed willen kopen voor de langere woon- werkafstanden. Sommigen rijden nu al fixed heen en weer, met twee remmen.’Hij wijst rond in zijn winkel: ‘Ze zijn allerlei kleuren en met verschillende frames en accessoires.’

In New York en San Francisco zijn de fixies niet meer uit het straatbeeld weg te denken en ook in Azië zijn ze immens populair. Fish: ‘Nederland is altijd een fietsland geweest, maar in andere landen heeft fixed gear fietsen weer cool gemaakt en veel mensen op de fiets geholpen. In Tokio rijden nu naar schatting 25.000 mensen rond die voorheen niet fietsten.’ Ook wordt er vanuit de zakenwereld op de hype ingesprongen. Modemerk Strellson ontwierp al een Fixed Gear suit; een kledinglijn van strakke, soepelvallende pakken van waterafstotende stof, met bijpassende fiets. Office- en fietsproof.

Fixed gear is meer dan sport en vervoer, het is een lifestyle. Dat resulteert in een scene van wedstrijden en afgeleide sporten. Zo houden de (voormalige) fietskoeriers een soort speurtochtraces, Allycats genaamd. En er is Bikepolo; een –ooit zelfs Olympische- teamsport die honderd jaar geleden al werd uitgevonden als goedkope variant op polo met paarden. Bikepolo is uit de mottenballen getrokken en inmiddels hebben er weer twee Wereldkampioenschappen plaatsgevonden. Fish schat het aantal actieve bikepolo’ers in Nederland op ongeveer 200. En naast racen en temsport worden op de fixed gearfietsen ook trucs gedaan. Fish: ´Je hebt trackstand, proberen stil te staan met je fiets zonder handen en voeten, en trickbikes waarmee tricks worden gedaan die vroeger alleen op BMX-crossfietsjes werden gedaan.’Schouderophalend: voor mij gaan die ontwikkelingen allemaal te snel, ik fiets gewoon het liefst heel hard.’

De politie uitte vorig jaar bezorgdheid en doopte de remloze fietsen tot ‘kamikazefietsen.’ Fish: ‘Onzin. Je kunt namelijk prima stoppen, het werkt alleen anders. In de winter heb je vijf keer meer controle over je fiets met een fixed gear. Veel mensen denken dat het gevaarlijk is, maar dat komt doordat er nu veel mensen een fixed gearfiets willen kopen omdat het hip is, terwijl ze niet weten hoe ze ermee om moeten gaan.’ Rijden op een fixie vergt een andere manier van fietsen. Fish. ‘Je moet erg anticiperen, anticiperen, vooruitkijken, inschatten en snelheid aanpassen; net als het nieuwe rijden in de auto. Uiteindelijk wil je nooit iemand raken, want dan heb je zelf ook pijn.’ Maar volgens de wet moet elke fiets op de openbare weg voorzien zijn van goedwerkende remmen, met als gevolg dat de politie regelmatig bekeuringen uitdeelt aan fixed gearrijders. Fish, geagiteerd: ‘Met name de koeriers zijn vaak de dupe. En die weten nou net wel met zo’n fiets om te gaan.’ Vandaar dat bijna alle fietsen -fixed of single speed- in de winkel van Fish zijn uitgerust met handremmen. De gebruiker kan kiezen om ze er eventueel af te halen. ‘Maar wat is uiteindelijk gevaarlijker: een fiets zonder rem, of een omafiets met een krom achterwiel waarop de berijder zit te bellen? En nu zie je overal die longboards. Daar zit ook geen rem op. Gaan ze die ook verbieden?’

Longboards
Een andere trend wat vrijetijds- en vervoermiddelen betreft is longboarden. Het grotere broertje van het ‘normale’ skateboard heeft een langere plank, grotere wielen en een hogere afstand van de grond. Dat maakt een longboard geschikter voor lange afstanden en flexibeler te besturen. Het longboard bestaat al sinds de jaren ’60, maar is pas de laatste jaren verder ontwikkelden en wint snel aan populariteit. Raoul Petrus, (37) in het dagelijks leven Search Engine Optimalisation specialist, is oprichter van het Europese longboardplatform Longboard Europe, en de facebookgroep 020 Longboarding. Hij schat het aantal longboarders in Nederland op drie á vierduizend. En dat aantal groeit snel. ‘We verwachten dat het er volgend jaar rond deze tijd tienduizend zijn.’ Met name op facebook schieten de per stad georganiseerde longboardgroepen, waar boarders met elkaar afspreken om samen te gaan rijden en nieuwe plekken bespreken, als paddenstoelen uit de grond.’

Rijden op een longboard is volgens Petrus niet ingewikkeld: ‘Je moet gewoon op een board gaan staan en ervoor gaan. Mensen die ervaring hebben met snowboarden zullen het gemakkelijker onder de knie krijgen dan mensen zonder boardervaring.’ Longboards worden in Nederland met name gebruikt om mee rond te cruisen, maar er ontwikkelt ook steeds meer een sport in competitieverband. Zo zijn er wedstrijden in ‘dancing’; het sierlijk over de rijdende plank lopen en trucjes uitvoeren, lange afstandrijden en ‘downhill’, de spectaculairste vorm van longboarden waarbij met hoge snelheid van heuvels wordt afgereden. Ook is dit jaar in Sportpark Sloten in Amsterdam voor het eerst in Europa de longboardmarathon verreden. Voor elke gebruiksvorm is er een ander type board. De boards voor lange afstanden zijn laag bij de grond voor meer comfort. Een board dat voor ‘dancing’ wordt gebruikt is langer, er zijn pool-boards waarmee in skateparken trucs uitgehaald kunnen worden, downhill-boards om snel en behendig mee van heuvels te rijden en slalomboards voor het afleggen van een uitgezet slalomparcours.

Voor Petrus is het bijna een vorm van meditatie: ‘Als je op een board staat ben je bezig met sturen, een kleine verplaatsing van je voet is genoeg. De controle, de interactie met het board is een heerlijk gevoel en doet me alles vergeten.’ Het verslavende en ook de sleutel van het succes zit volgens Petrus ook in het groepsgevoel. ‘Samen lekker op pad en van elkaar leren.’ De mentaliteit van de longboarders is compleet anders dan die van skateboarders. Waar de skateboardscene harder en anarchistischer is, en meer gericht op het perfect uitvoeren van trucs, gaat longboarden meer om het plezier van het rijden –maar ook met moeilijke tricks- en het delen daarvan. Petrus: ‘Longboarden komt voort uit het skateboarden, maar de lifestyle is meer verwant aan de beach- en surfcultuur, veel relaxeter.’ Naast als vrijetijdsmiddel worden longboards ook steeds meer als vervoermiddel gebruikt als vervanging van de fiets. Petrus: ‘Ik rijd zelf graag in Amsterdam, vanwege alle fietspaden.’ Officieel zijn skaters en ook longboarders voetgangers, maar vanwege de snelheid gedoogt de politie ze op de weg. ‘Natuurlijk houden we ons wel aan de verkeersregels: stoppen voor rood licht, je hand uitsteken als je de hoek omgaat. Ikzelf draag ook altijd een helm en beschermers.’

De hype is volgens Petrus te danken aan het feit dat de fabrikanten zich de laatste jaren actief online profileren door middel van aantrekkelijke filmpjes. Ook wordt de scene zelf actiever, op straat en via sociale media. Momenteel is Petrus ook bezig met de oprichting van een Nederlandse Longboardbond (Dutch Longboard Association - DLA). Petrus: ‘Longboarden verenigt zich steeds meer, en zo worden we zichtbaarder. We rijden veel samen om ons te profileren, er worden steeds meer evenementen georganiseerd. We zijn voor de lente bezig met de organisatie van het eerste Nederlands Kampioenschap Downhill op de Posbank bij Rheden. Zo helpen we de hype en de longboardscene zelf verder te ontwikkelen.’